Ögütler Risalesi: Mesnevi biçiminde, aruz ölçüsü ile yazılmış bu şiir 573 beyittir. Başta 13 beyitlik bir başlangıçtan sonra, kısa bir düz yazı vardır. Arkasından destanlar gelir. Destanlarda Ruh, Nefis, Kanaat, Gazap, Sabır, Haset, Cimrilik, Akıl konuları işlenir. Öğretici ve öğüt verici bir eserdir. Risalenin sonunda yazıldığına göre "Söze tarih yedi yüz yediydi" mısraından H.707 de M. 1307 veya 1308 da yazıldığı anlaşılmaktadır. RİSALET-ÜN NUSHİYYE
Yunus Emre'nin Divanı'ndan sonra ikinci büyük eseri Risalet-ün Nushiyye'dir. "Nasihatler Kitabı" anlamına gelen bu yapıt mesnevi biçiminde kaleme alınmıştır. Şair,eserin beş yüz altmış altıncı beytinde "Söze tarih yedi yüz yediydi, Yunus canı bu yolda fidiydi." diyerek yapıtın ölümünden on üç yıl önce yani yedi yüz yedi yılında yazıldığını tarih düşme sanatıyla belirtmiştir. Eserin toplam beş nüshası bulunmaktadır:
1 Nüsha Fatih Kitaplığında,
1 Nüsha Üsküdar Selimağa Kitaplığında,
1 Nüsha Yahya Efendi Kitaplığında ,
1 Nüsha Nur-i Osmani Kitaplığında
1 Nüsha Taşbasması Nüsha
Risalet-ün Nushiyye failatün failün ölçüsüyle yazılmış, on üç beyitlik bir bölümle başlamakta; bundan sonra düz yazı bir bölüm gelmektedir. Giriş niteliğimdeki bu bölümden sonra asıl metin ve bölümler başlamaktadır. Giriş bölümüyle birlikte eser beş yüz yetmiş altı beyittir. İlk on üç beyit haricinde metin mefailün mefailün feulün ölçüsüyle yazılmıştır.
Kitabın ilk on üç beytinde Anasır-ı Erbaa (dört unsur), (evrenin düzeni) insanı dört öğeden (ateş, su, toprak, yel) yaratıldığı, sonra da bu bedene can verildiğine değinilmiştir. Toprakla tanrıya dayanmak, halka iyilik yapmak, sabır, iyi huy gibi nitelikler; ateşle, kibir, şehvet, tamah ve haset gibi nitelikler; su ile arılık, cömertlik, tanrıyla buluşma ve lütuf gibi nitelikler; yel ile de yapmacılık, yalancılık ve benlik gibi nitelikleri simgeler. Yaratılan bu bedene verilen can ise birlik, utanma ve yücelik taşır.
Düz yazılı bölümde ise akıl ve bilgi üzerine durulmuştur. Akıl, "akl-ı maaş" (geçim ileri), "akl-ı maad" (öbür dünya işleri) ve "akl-ı küll" (tanrının görüntüsü) olarak üçe ayrılmıştır. Akıl Tanrının eskiliğiyle ilgilidir. İmana gelince, o da, "ilm-al-yakin" (bilgiyle edinilen iman), "ayn-al-yakin" (görgüyle edinilen iman) ve "hakk-al-yakin" (buluş ve oluşla edinilen iman" olarak üçe ayrılmaktadır. Birincisi akılda, ikincisi gönülde, üçüncüsü de candadır.
YUNUS DİVANLARI:
1-Fatih Nüshası: Yunus Emre'nin en çok bilinen eseri Divan'ıdır.Fakat bu eserin aslını veya en eski nüshasını tespit etmek çok zordur. Yunus Emre divanı'nın Türkiye, dünya veya şahıs kütüphanelerinde elliden fazla yazma nüshası bulunmaktadır. Bu eserler daha sonra şifahi olarak derlenmiş veya bir yazmadan istinsah edilmiş nüshalardır.
Bugüne kadar yapılan araştırmalarda Yunus Emre'nin kendi kaleminden çıkmış bir nüshaya rastlanmamıştır. Eski ve yeni el yazması Yunus Emre divanları içinde 15. y.y.da istinsah edildiği anlaşılan Süleymaniye Kütüphanesi- Fatih bölümünde bulunan el yazması nüshadır.
Fatih nüshası istinsah tarihi belli olmamakla birlikte, yazı karakteri, imla ve kağıt özellikleri yönüyle 15. y.y özelliklerdi arzetmektedir. Huruf-u Hece usulüne göre tertip edilen bu eser, her yönüyle 15. y.y özelliklerdi arz etmektedir. Huruf-u Hece usulüne göre tertip edilen bu eser, bilinen Yunus Emre Divanlarının en iyisidir, ancak istinsah edeni bilinmemektedir. Bu eser Süleymaniye Kütüphanesi- Fatih Kitapları bölümünde 3889 no'da kayıtlıdır. 210 yapraklı olan Divan nesih yazılı olup, içinde 203 adet şiir bulunmaktadır.
2-Nuruosmaniye Nüshası: Nuruosmaniye Kütüphanesi 4904 no'da kayıtlıdır. 315 yapraktan müteşekkildir ve içerisinde 219 adet şiir bulunmaktadır. İstinsah tarihi H.940, M.1534 dür.
3-Yahya Efendi Nüshası: Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Hahmud Efendi bölümünde 3480 no'da kayıtlıdır. 107 yapraktan oluşan bu Divan'da 302 şiir yer almaktadır. 16.y.y.da istinsah edilmiştir.
4- Karaman Nüshası :Karaman nüshası olarak bilinen bu nüsha Merhum Baha Kayserilioğlu'nun elindeki nüshadır.
5-Balıkesir Nüshası: Bu nüsha Balıkesir İl Halk Kütüphanesi 451 no'da kayıtlıdır.6-Niyazı Mısri nüshası:
Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine Kütüphanesinde 303 numarada kayıtlıdır. Şerh-i Gazel-i Yunus Emre adlı bu nüsha H.1127 tarihinde istinsah edilmiş olup, 16 yapraktan oluşmuş ve nesih yazı ile yazılmıştır.
7-Bursa Nüshası: Bursa İl Halk Kütüphanesi Eski Eserler Bölümünde 882 numarada kayıtlıdır. Nesih Yazı ile yazılmış olan bu nüshada 120 şiir bulunmaktadır ve 53 yapraktan oluşmuştur
|